Voor deze Inclusie interviewreeks zijn verschillende mensen geïnterviewd die werkzaam zijn in het onderwijs en zich bezighouden met het thema inclusie. Deze interviewreeks is bedoeld om inzicht te geven in hoe inclusie er in de praktijk uit kan zien.
Dit interview is gehouden met Kim Rijnders – Chatrou. Zij is ondertussen 12 jaar werkzaam als leerkracht in het onderwijs. Ze heeft veel met kleuters gewerkt en momenteel staat ze in groep 5 op de inclusieve basisschool De Korenaar (https://skpo-korenaar.nl/).
Wat zie je als je op een dag op een willekeurig moment de school binnen loopt aan inclusieve voorbeelden? Wat doen leraren? Wat doen leerlingen?
Vanaf de buitenkant zijn de verschillen met andere scholen waarschijnlijk niet goed te zien, op betere faciliteiten en specifieke aanpassingen voor de doelgroep na. Het verschil zit vooral in visie en gevoel! Mijn klas zie ik als mini-maatschappij, iedereen zit erin en we doen alles samen. De ene keer kan het ene kind iets niet en de andere keer het andere kind. We kijken dan samen hoe we eruit komen. Hier sta je als docent niet alleen voor: de kinderen helpen elkaar ook! En als het wat lastiger is denkt het hele schoolteam mee. Als niemand de tools of expertise heeft dan kijken we of we binnen onze samenwerking nog meer kunnen bereiken. Dat geeft zo’n rustgevend gevoel, ik hoef niet alles te weten. Het enige wat ik moet is de visie hebben dat ieder kind welkom is. Ieder kind is uniek in zijn of haar ontwikkeling. Zo ontvang ik elk kind. Soms weet ik niet meteen hoe dat pad gaat lopen maar dat is niet erg, want ik heb een team en een klas en daar kan ik op vertrouwen. We komen er samen uit.
Wat is jouw drijfveer?
Ik bedenk me altijd: een klas is een maatschappij. Hoe bizar is het dat niet iedereen welkom is in de maatschappij? Zeker wanneer dit al vanuit een basisschool gezegd wordt. Dan leer je de kinderen ook aan dat sommigen er niet bij horen of passen, omdat ze naar een andere school moeten gaan. En dan komen dezelfde kinderen elkaar later tegen in de echte maatschappij en dan moeten ze elkaar ineens wel accepteren en met elkaar door één deur? Ja, dat vind ik bizar. Dat drijft mij. Hoe mooi zou het zijn als we van jongs af aan met elkaar leven? We horen voor elkaar te zorgen, we kunnen het niet alleen. Dat betekent ook dat we in de klas niet alleen voor de inclusieve kinderen gaan zorgen, want de inclusieve kinderen zorgen ook voor andere kinderen in de klas. Het zijn gewoon normale kinderen. Bij De Korenaar wil ik niet meer weg, door deze visie van inclusie.
Ik heb een vriendin en die heeft nu een “inclusief kind” en ik hoor hoe ze moet vechten om haar kind op school te houden in de wijk. Daar krijg ik nog kippenvel van. Daar word ik echt heel treurig van. En dan wordt het niet ingestoken op ‘Ja, sorry, wij hebben de middelen niet’, maar er wordt gewoon gezegd: ‘Ja joh, je kind functioneert gewoon niet en past niet binnen het plaatje.’. En dat vind ik erg! Want dan geef je gewoon het kind de schuld. En hoe kun je nou een kind de schuld geven dat zich op een andere manier ontwikkelt? Dat vind ik echt onterecht.
Heb je deze drijfveer altijd gehad?
Nee. Ik kwam heel bleu van de PABO af. Ik ben vanuit de opleiding heel pedagogisch opgeleid, met het stukje: als het kind dit vertoont, heb je dit stappenplan en dat moet je dan gaan volgen. Toen ik op De Korenaar in aanraking kwam met de cognitieve ontwikkelingspsychologie heeft mij dit zoveel tools en inzichten gegeven in hoe leren echt in elkaar zit. Hierdoor ging ik veel meer naar een kind zelf kijken en niet naar labels en stappenplannen. Als beginnende leerkracht heb ik achteraf dingen gedaan die ik nu niet meer zou doen. Maar goed, dat mag ook, je blijft toch in ontwikkeling. Waarschijnlijk doe ik nu ook dingen die ik over 20 jaar niet meer zou doen.
Wat maakt inclusie mogelijk, wat helpt jou?
Ik denk dat het in heel veel dingen zit. Het belangrijkste is: je moet er echt in geloven en het ook gewoon doen. Vanuit trainingen heb ik de kennis gekregen en vanuit die kennis heb ik mijn eigen visie kunnen vormen waardoor ik dit nu kan doen. Al doende leert men. Het is niet dat wij hier nu staan met een kant en klaar pakketje om een inclusieve school te worden. Elke inclusieve school heeft ook zijn eigen visie en zijn eigen manier om dit te bereiken. Dus ja, niet bang zijn en proberen! En er samen voor gaan. Kijken naar mogelijkheden en ook kritisch blijven naar je eigen handelen. Niet bang zijn dat je iets verkeerds gaat doen. Ook van je eigen fouten kan je leren. Als je er aan gaat beginnen, geef je de kinderen al veel meer mogelijkheden, dan als je zegt: ‘Nee, ik ga het niet doen’.
Welke stappen zijn er gezet?
Allereerst zit het hem in beseffen dat het inclusiever kan. Ik begrijp heel goed dat leerkrachten misschien niet beter weten. En daarom vind ik dit initiatief ook zo extreem belangrijk. Als ik niet aan het denken werd gezet door de inclusieve gedachte, dan ging ik ook gewoon op de oude manier door. Daarom is het delen van dit soort informatie zo goed. Zo word je als leerkracht gestimuleerd om te kijken wat er voor het kind wel mogelijk is.
Daarnaast is de kennis ook heel belangrijk. Voor mij is vooral de training mediërend leren van Stibco echt een eyeopener geweest. In die training worden ook Vygotsky en Pnina Klein behandeld. Dat heeft mij echt de goede voedingsbodem gegeven om te weten hoe ik met inclusie aan de slag kan gaan.
Concreet investeren wij op onze school in expertises en gebruiken collega’s elkaars talenten en kwaliteiten om elk kind te kunnen ontvangen uit onze wijk. Zo hebben wij gedragsspecialisten, taaldeskundigen, rekendeskundigen en extra ondersteuning voor in en buiten de klas.
Wat remt/waren struikelblokken/helpt niet?
Het is voor mij een hobbel om over mijn eigen onzekerheid heen te stappen als iets niet lukt. Soms denk ik: ben ik dan de enige en functioneer ik gewoon niet of zullen meer collega’s dit hebben? Daar overheen stappen, het durven delen dat het je niet lukt, dat is spannend. Daarvoor moet je ook inzicht hebben in wat je eigen kwaliteiten zijn en wat niet. Maar als je dat gesprek wel aangaat dan kom je samen vooruit! Je moet juist veel met mensen praten zoals met de IB’er of met je duopartner. En dan hoor je ook snel: maar dit kun je niet alleen, kom we gaan samen kijken wat er juist wel mogelijk is.
Ook is het soms lastig om altijd inclusief te blijven kijken. We zijn begonnen met kinderen met het syndroom van down. Nu krijgen we door onze aanpak een veel breder publiek binnen vanuit onze wijk. We hebben weleens kinderen waarvan je soms denkt: Komen we dit kind niet tekort? Maar we moeten elkaar dan scherp houden door te zeggen: ‘We hebben voor deze visie gekozen. Ik snap dat je het moeilijk vindt en ik snap dat je er even niet uitkomt, maar dan gaan we samen kijken hoe we er wel uit gaan komen.’.
Wat zou je andere leerkrachten aanraden als ze meer inclusie in de school willen maar het gevoel hebben er alleen voor te staan?
Het is inderdaad heel moeilijk als je als leerkracht alleen staat. De start zit hem denk ik in, naast het kind ontvangen – want elk kind kun je gewoon ontvangen in de klas – dat je gewoon de gesprekken en discussie aangaat. Je wil uiteindelijk collega’s meekrijgen. Zeg bijvoorbeeld: ‘Joh, wat ik nu toch heb gehoord!’, ‘Dit is gaaf!’, ‘Ga je mee naar dit congres?’. Je kunt ervaringen delen om elkaar te stimuleren en motiveren. Zo groei je samen naar een inclusieve gedachte.
Terug naar je inclusie ervaringen – wat heeft het jou gebracht?
In de opvoeding van mijn eigen kinderen wil ik dezelfde gedachte meegeven, dat we onderdeel zijn van één maatschappij. Dit zie ik bijvoorbeeld terug in als mijn kinderen over andere kinderen zeggen: ‘Ja maar die kan dit helemaal niet!’. Waarop ik dan zeg: ‘Maar schat, jij kan andere dingen weer niet, dat is toch niet raar? Dan ga je toch helpen of kijken hoe je het samen gaat oplossen?’. Ook ben ik door de cognitieve ontwikkelingspsychologie heel anders naar het leven gaan kijken. Ik probeer niet zo snel te oordelen maar juist echt te kijken, te luisteren. Het ontvangen van mensen blijft gewoon het belangrijkste. Om te denken in mogelijkheden en kansen.